به یاد دوست

از مجموع آراء و نظرات فقها پنج دیدگاه دست می آید: 1ـ حرمت مطلق تصویر  (مجسمه و نقاشی، جاندار و بی جان): مثل ابوصلاح حلبی و قاضی بن برّاج 2ـ حرمت تصویر جاندار به طور مطلق (مجسمه و نقاشی): مثل ابوالقاسم خویی، ابن ادریس حلی، محقق کرکی، مرتضی انصاری، یوسف بحرانی، محقق نراقی و علامه حلی  3ـ حرمت مجسمه سازی به طور مطلق  (جاندار و بی جان): مانند شیخ مفید، شیخ طوسی، علامه حلی، محقق اردبیلی،  شیخ حسین نوری 4ـ حرمت مجسمه جاندار فقط: مانند صاحب جواهر، سید علی طباطبایی، شیخ محمد تقی بهجت، حسین علی منتظری، امام خمینی (ره)  5 ـ عدم حرمت تصویر (مجسمه و نقاشی، جاندار و بی جان): مانند شیخ طوسی، آقا بزرگ تهرانی، محقق اردبیلی، شهید مرتضی مطهری  و سید مصطفی خمینی، میرزا جواد تبریزی و... . از میان نظریات پنج گانه نظریه پنجم با عنایت به دخالت زمان و مکان در استنباط از وجاهت بیشتری برخوردار است. با اندکی درنگ در تاریخ فرهنگ مردمان عصر جاهلیت و دوران ظهور اسلام درمی یابیم که بسیار از مردم به ویژه ساکنان شبه جزیره عربستان  بت پرست بودند و از سر ناآگاهی و باورهای خرافی و پوچ در برابر بت های ساخته خویش به سجده می افتادندو در برابر آنها کرنش می کردند. در آن روزگار احترام و نکوداشت عکس ها و پیکرهای رنگارنگ بتان به گونه ای یک امر طبیعی و فرهنگ جامعه در آمده بود. از این روی از همان آغاز این نگرانی وجود داشت  که پیشه هایی چون مجسمه سازی و نقاشی جانداران در دل مردم شوق آفریند و آنان را به کرنش در برابر بت برانگیزد. از این روی رهبران اسلامی برای آنکه زمینه هرگونه کژ رفتاری به ویژه در مسائل مهم عقیدتی را به کلی از بین ببرند، تازه مسلمانان را از نقاشی و پیکرتراشی جانداران باز داشتند و جایز نبودن نقاشی و پیکر تراشی را به عنوان یک قانون و دستور اسلامی اعلام کردند.  از این رو در روزگاری که دیگر احتمال انحراف و بازگشت به بت پرستی در بین نباشد معلوم نیست که هنوز هم فراگیری حکم باقی است.

س 1222: ساخت عروسک و مجسمه و نقاشی و ترسیم چهره موجودات زنده اعم از گیاهان، حیوانات و انسان چه حکمی دارد؟ خرید و فروش و نگهداری و ارائه آنها در نمایشگاه چه حکمی دارد؟

ج: ساخت مجسمه و نقاشى و ترسیم چهره موجودات و لو ذى‌روح اشکال ندارد. همچنین خرید و فروش و نگهدارى نقاشى و مجسمه جایز است و ارائه آنها در نمایشگاه هم اشکال ندارد.

س 1229: زن و شوهری از نقاشان معروف هستند و کار آنان ترمیم و بازسازی تابلوهای هنری است، بسیاری از آن تابلوها جامعه مسیحی را نشان می‏دهند و در بعضی از آنها شکل صلیب و حضرت مریم(علیهاالسلام) و حضرت مسیح(علیه‌السلام) وجود دارد و صاحبان مؤسسات و شرکت‌ها و برخی افراد از طرف کلیساها بعد از آنکه بر اثر قدمت یا غیر آن مقداری از آن تابلوها از بین رفته، برای مرمّت و اصلاح تابلوها به آنها رجوع می‏کنند، با توجه به اینکه بیشتر تابلوها به همین صورت هستند و مرمّت تابلو تنها شغل آنان است که با آن زندگی می‏کنند و به تعالیم دین حنیف اسلام هم پایبند هستند آیا ترمیم آن تابلوها و استفاده از اجرتی که برای این کار می‏گیرند، جایز است؟

ج: مجرّد مرمّت و بازسازى تابلوهاى هنرى اشکال ندارد حتّى اگر جامعه مسیحى را توصیف کند و یا مشتمل بر نقش حضرت مسیح(علیه‌السلام) و یا حضرت مریم(علیهاالسلام) باشد و اجرت گرفتن در برابر آن هم اشکال ندارد و همچنین اتخاذ این کار به عنوان شغل و زندگى با درآمد آن هم بدون اشکال است مگر آنکه ترویج باطل و گمراهى و یا مستلزم مفاسد دیگرى باشد.